Γενικές Πληροφορίες για την Παχυσαρκία

Η παχυσαρκία ορίζεται ως μη φυσιολογική ή υπερβολική συσσώρευση λίπους στο σώμα. Η παχυσαρκία θεωρείται χρόνιο νόσημα και η θεραπεία της απαιτεί προσπάθεια σε όλη τη διάρκεια ζωής του ασθενούς.

Η παχυσαρκία είναι πολύ συχνή και λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις παγκοσμίως. Το 2008, περισσότεροι από 1,4 δισεκατομμύρια ενήλικες σε όλο τον κόσμο ήταν υπέρβαροι. Από αυτούς, πάνω από 200 εκατομμύρια άντρες και σχεδόν 300 εκατομμύρια γυναίκες ήταν παχύσαρκοι. Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι αυξάνονται τα ποσοστά της παιδικής παχυσαρκίας.

Ο δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ) ή Body Mass Index (BMI) είναι ένας αριθμός που παρέχει μια αδρή ένδειξη του κατά πόσο κάποιος είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος. Υπολογίζεται διαιρώντας το σωματικό βάρος σε κιλά με το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα (kg/m²). Ο τύπος αυτός όμως μπορεί να δώσει υπερβολικά υψηλό βαθμό για μυώδη άτομα και υπερβολικά χαμηλό βαθμό για άτομα που έχουν χάσει μυϊκή μάζα (π.χ. ηλικιωμένοι). Η κατάταξη σύμφωνα με τις τιμές ΔΜΣ είναι ως εξής:

• ΔΜΣ 25-29,9: υπέρβαρος
• ΔΜΣ 30-34,9: παχυσαρκία πρώτου βαθμού
• ΔΜΣ 35-39,9: παχυσαρκία δευτέρου βαθμού
• ΔΜΣ ≥ 40: παχυσαρκία τρίτου βαθμού (ακραία/νοσογόνος παχυσαρκία)

Η περιφέρεια της μέσης μας βοηθά να κάνουμε μια εκτίμηση της κατανομής του λίπους στο σώμα. Τιμές >88 cm για τις γυναίκες και >102 cm για τους άνδρες δείχνουν αυξημένο κίνδυνο για την ανάπτυξη διαβήτη, δυσλιπιδαιμίας, αρτηριακής υπέρτασης και καρδιαγγειακού νοσήματος ανεξάρτητα από την τιμή του ΔΜΣ.

Η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα υγείας και να μειώσει το προσδόκιμο επιβίωσης. Εκτιμάται ότι κάθε χρόνο, πάνω από 2,8 εκατομμύρια ενήλικες πεθαίνουν από διαταραχές που σχετίζονται με παχυσαρκία. Εκτός από πρόωρο θάνατο, η παχυσαρκία επίσης αυξάνει τον κίνδυνο πολλαπλών προβλημάτων υγείας όπως αρτηριακή υπέρταση, διαβήτης τύπου 2, δυσλιπιδαιμία, καρδιοπάθεια, εγκεφαλικό επεισόδιο, καρκίνος (ενδομητρίου, μαστού, παχέος εντέρου), οστεοαρθρίτιδα, οσφυαλγία, ηπατική νόσος (ηπατική στεάτωση/λιπώδης διήθηση ήπατος), νεφρική νόσος, υπνική άπνοια (διακοπτόμενη αναπνοή κατά τη διάρκεια του ύπνου), γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, νοσήματα των χοληφόρων, αναπνευστικά προβλήματα, επιπλοκές στην εγκυμοσύνη, στειρότητα, δερματική μυκητίαση, φλεβική ανεπάρκεια των ποδιών, θρομβοεμβολικά επεισόδια, ακράτεια, κακή ποιότητα ζωής και ψυχολογικές διαταραχές (κατάθλιψη, διαταραχές λήψης τροφής, διαστρεβλωμένη αντίληψη του σώματος και χαμηλή αυτοεκτίμηση). Όσο μεγαλύτερος είναι ο ΔΜΣ, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο κίνδυνος επιπλοκών.

Η παχυσαρκία οφείλεται σε μια ανισορροπία ανάμεσα στις θερμίδες που προσλαμβάνονται και τις θερμίδες που καταναλώνονται, κάτι που αποδίδεται κυρίως στην αυξημένη κατανάλωση λιπαρών τροφίμων με πολλές θερμίδες και στον καθιστικό τρόπο ζωής. Είναι πιθανό να υπάρχει γενετική προδιάθεση για την εμφάνιση της παχυσαρκίας.

Σήμερα, η παιδική παχυσαρκία προκαλεί μεγάλη ανησυχία για τη δημόσια υγεία, καθώς ο αριθμός των υπέρβαρων/παχύσαρκων παιδιών αυξάνεται, κυρίως στις αναπτυγμένες χώρες. Τα παιδιά αυτά διατρέχουν υψηλό κίνδυνο να γίνουν υπέρβαροι/παχύσαρκοι έφηβοι και ενήλικες στη μεταγενέστερη ζωή τους και να αναπτύξουν σοβαρά προβλήματα υγείας ή να πεθάνουν πρόωρα από αιτίες που σχετίζονται με την παχυσαρκία. Οι κυριότερες αιτίες για αυτήν την επιδημία είναι οι αλλαγές στον σύγχρονο τρόπο ζωής (ανθυγιεινή διατροφή, καθιστικός τρόπος ζωής που οφείλεται στον αυξημένο χρόνο μπροστά στην τηλεόραση ή στην οθόνη του υπολογιστή) οι οποίες επιδεινώνουν την ενεργειακή ισορροπία. Επιπλέον, έχει αποδειχθεί ότι οι γενετικοί παράγοντες και τα οικογενειακά χαρακτηριστικά παίζουν σημαντικό ρόλο. Η διάγνωση της παχυσαρκίας σε παιδιά επίσης βασίζεται στις τιμές του ΔΜΣ. Ωστόσο, τα φυσιολογικά όρια διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία και το φύλο, και υπάρχουν ειδικοί πίνακες για τις παθολογικές τιμές του ΔΜΣ στα παιδιά.

Οι κυριότερες ασθένειες που σχετίζονται με την παχυσαρκία είναι οι εξής:

• Στεφανιαία νόσος [έμφραγμα μυοκαρδίου, στηθάγχη, παρέμβαση στα στεφανιαία αγγεία (π.χ. αγγειοπλαστική)]
• Αθηροσκλήρωση (νόσος περιφερικών αρτηριών, ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής, νόσος καρωτίδων)
• Υπνική άπνοια (διακοπτόμενη αναπνοή κατά τη διάρκεια του ύπνου)
• Γυναικολογικές ανωμαλίες (πχ. διαταραχές εμμηνορρυσίας)
• Οστεοαρθρίτιδα
• Χολολιθίαση
• Ακράτεια ούρων-Κύστη προσπαθείας

Η κοιλιακή παχυσαρκία αποτελεί παράγοντα καρδιαγγειακού κινδύνου. Συγκεκριμένα, οι παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακό νόσημα περιλαμβάνουν τους ακόλουθους:

• Ηλικία (άντρες ≥45 ετών, γυναίκες ≥55 ετών ή μετεμμηνοπαυσιακές)
• Κάπνισμα
• Υπέρταση
• Δυσλιπιδαιμία (αυξημένη LDL-χοληστερόλη, χαμηλή HDL-χοληστερόλη, υψηλά τριγλυκερίδια)
• Διαβήτης/προδιαβήτης
• Αυξημένη περιφέρεια μέσης (>102 cm για άντρες και >88 cm για γυναίκες)
• Οικογενειακό ιστορικό εμφάνισης στεφανιαίας νόσου σε μικρή ηλικία (
• Έλλειψη σωματικής δραστηριότητας

Πρέπει να χάσετε βάρος αν είστε παχύσαρκος (ΔΜΣ ≥30) ή υπέρβαρος (ΔΜΣ 25-29,9) με έναν ή περισσότερους παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακό νόσημα ή άλλη νόσο που σχετίζεται με την παχυσαρκία. Θυμηθείτε ότι ο πρώτος στόχος είναι να μην κερδίσετε άλλο βάρος και να διατηρήσετε σταθερό το σωματικό σας βάρος.

Η ταχύτητα με την οποία θα χάσετε βάρος εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως η ηλικία, το φύλο και το αρχικό σας βάρος (δηλ. οι νεαροί, οι άντρες και οι εξαιρετικά υπέρβαροι χάνουν βάρος πιο γρήγορα). Σε γενικές γραμμές, ένας ρεαλιστικός στόχος για την απώλεια βάρους είναι 5 έως 10% του αρχικού βάρος μέσα σε 6 μήνες. Η ταχύτητα της απώλειας βάρους πρέπει να είναι 450-900 g την εβδομάδα. Πιο γρήγορη απώλεια βάρους δεν είναι επιθυμητή, επειδή δεν επιτυγχάνονται σταθερά και καλύτερα αποτελέσματα με την πάροδο του χρόνου.

Μια διατηρημένη απώλεια βάρους 3-5% πιθανά θα μειώσει σε κλινικά σημαντικό βαθμό τα τριγλυκερίδια και τη γλυκόζη στο αίμα σας, καθώς και τον κίνδυνο να αναπτύξετε σακχαρώδη διαβήτη. Μεγαλύτερη απώλεια βάρους θα μειώσει την αρτηριακή σας πίεση, θα βελτιώσει το λιπιδαιμικό σας προφίλ (μείωση της LDL-χοληστερόλης, αύξηση της HDL-χοληστερόλης) και θα μειώσει την ανάγκη για φαρμακευτική αγωγή για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης, της γλυκόζης και των λιπιδίων σας.

Ένα ιδανικό πρόγραμμα για απώλεια βάρους ξεκινά με έναν συνδυασμό από σωστή διατροφή, σωματική άσκηση και αλλαγές στον τρόπο ζωής. Ωστόσο, μερικοί ασθενείς τελικά θα χρειαστούν φαρμακευτική αγωγή ή χειρουργική επέμβαση για την απώλεια βάρους.

Προκειμένου να χάσετε βάρος, πρέπει να δημιουργηθεί ένα έλλειμμα ενέργειας, με περιορισμό της διατροφικής πρόσληψης θερμίδων, αύξηση της σωματικής δραστηριότητας (και κατανάλωσης θερμίδων) ή ιδανικά με συνδυασμό και των δύο.

Δίαιτα με μειωμένες θερμίδες: Μια δίαιτα σχεδιασμένη για να δημιουργεί ενεργειακό έλλειμμα >500 kcal/ημέρα. Πρόσληψη θερμίδων από 1.200 έως 1.500 kcal/ημέρα για τις γυναίκες και από 1.500 έως 1.800 kcal/ημέρα για τους άντρες.

Περισσότερη σωματική δραστηριότητα: Αεροβική σωματική άσκηση (όπως γρήγορο περπάτημα, τζόκινγκ, ποδηλασία ή κολύμβηση) για ≥150 λεπτά/εβδομάδα (ή ≥ 30 λεπτά/ημέρα, τις περισσότερες ημέρες της εβδομάδας).

Αλλαγές τρόπου ζωής: Τακτική αυτοπαρακολούθηση της πρόσληψης τροφίμων, της σωματικής δραστηριότητας και του βάρους.