Φαρμακευτική Αγωγή για το Διαβήτη

• Στόχος της θεραπείας είναι να διορθώσει τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και να προλάβει την εμφάνιση επιπλοκών λόγω των παρατεταμένα υψηλών επιπέδων γλυκόζης. Πιο συγκεκριμένα, η τιμή της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης ( HbA1c) θα πρέπει να είναι μικρότερη από 7%, η τιμή γλυκόζης στο τριχοειδικό αίμα μετά από νηστεία (όπως μετράται με τους συνηθισμένους μετρητές σακχάρου) μεταξύ 70 mg/dL (3,9 mmol/L) και 130 mg/dL (7,2 mmol/L) και η μεταγευματική τιμή γλυκόζης στο τριχοειδικό αίμα (2 ώρες μετά από γεύμα) κάτω από 180 mg/dL (10 mmol/L).
• Η θεραπεία γίνεται για την υπόλοιπη ζωή του ασθενούς. Ο ασθενής πρέπει να παίρνει τα φάρμακά του σε καθημερινή βάση.
• Η θεραπεία του διαβήτη τύπου 1 βασίζεται σε καθημερινές ενέσεις ινσουλίνης.
• Το πρώτο βήμα μετά τη διάγνωση διαβήτη τύπου 2 είναι συνήθως αλλαγές στον τρόπο ζωής ή/και χορήγηση μετφορμίνης.
• Επιπλέον θεραπευτικές επιλογές αποτελούν (i) μόνο δισκία (χάπια), (ii) δισκία σε συνδυασμό με ινσουλίνη ή (iii) μόνο ινσουλίνη.
• Ο γιατρός θα προσαρμόσει τη φαρμακευτική αγωγή ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του κάθε ασθενούς ξεχωριστά (εξατομικευμένη θεραπεία), λαμβάνοντας υπόψη διάφορους παράγοντες όπως την απαιτούμενη αποτελεσματικότητα, τις επιδράσεις της θεραπείας στο σωματικό βάρος του ασθενούς, τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας, τις σοβαρές παρενέργειες και το κόστος.

Υπάρχουν διάφορα φάρμακα τα οποία χρησιμοποιούνται ευρέως για την αντιμετώπιση του διαβήτη, τα οποία χωρίζονται στις εξής γενικές κατηγορίες με βάση τον τρόπο δράσης τους:

«Ευαισθητοποιητές» ινσουλίνης

Τα φάρμακα αυτά βελτιώνουν την ανταπόκριση των οργάνων στην ινσουλίνη που παράγεται από τον ίδιο τον οργανισμό, κάνοντας τους ιστούς πιο «ευαίσθητους» σε αυτήν. Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει τη μετφορμίνη και τις θειαζολιδινεδιόνες. Η μετφορμίνη συχνά χρησιμοποιείται ως πρώτο βήμα στη θεραπεία του διαβήτη τύπου 2 μετά την αρχική διάγνωση. Κανονικά, κάθε διαβητικός ασθενής θα πρέπει να λαμβάνει μετφορμίνη αμέσως μετά τη διάγνωση, εκτός αν υπάρχουν αντενδείξεις ή εμφανιστούν ανεπιθύμητες ενέργειες. Συνήθως λαμβάνεται δύο φορές την ημέρα. Όταν λαμβάνεται μετά το φαγητό, υπάρχουν λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες. Επίσης η μετφορμίνη συμβάλλει στην απώλεια σωματικού βάρους, δράση που κρίνεται ως ιδιαίτερα θετική. Οι θειαζολιδινεδιόνες βοηθούν την ινσουλίνη να δράσει πιο αποτελεσματικά σε όργανα όπως ο λιπώδης ιστός και οι μύες, αυξάνοντας την ικανότητα των ιστών αυτών στην απορρόφηση σακχάρων από το αίμα. Επίσης, μειώνουν την παραγωγή γλυκόζης από το ήπαρ. Τα φάρμακα αυτά είναι ακατάλληλα για άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια.

Ινσουλινοεκκριτικά

Τα φάρμακα της κατηγορίας αυτής διεγείρουν την έκκριση ινσουλίνης από το πάγκρεας και περιλαμβάνουν τις σουλφονυλουρίες (που χρησιμοποιούνται για περισσότερα από 50 χρόνια) και τις μεγλιτινίδες. Η ινσουλίνη παράγεται ανεξάρτητα από τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, με αποτέλεσμα οι ασθενείς που λαμβάνουν τα φάρμακα αυτά να είναι πιο ευάλωτοι σε επεισόδια υπογλυκαιμίας.

Ινκρετινομιμητικά

Μετά τη λήψη τροφής, εκλύεται μια ορμόνη από το γαστρεντερικό σύστημα που ονομάζεται GLP‑1. Η ορμόνη αυτή μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης, διεγείροντας την παραγωγή ινσουλίνης και αναστέλλοντας την παραγωγή γλυκόζης. Τα φάρμακα της κατηγορίας αυτής μιμούνται την κανονική αντίδραση του οργανισμού μετά από γεύμα. Σ’ αυτή την κατηγορία υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι φαρμάκων: Οι αγωνιστές GLP-1 και οι αναστολείς DPP4. Οι αγωνιστές GLP-1 λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο όπως η κανονική ορμόνη GLP-1, αλλά για μεγαλύτερη χρονική διάρκεια. Μπορούν επίσης να βοηθήσουν στην απώλεια βάρους, η οποία είναι επιθυμητή σε υπέρβαρα/παχύσαρκα άτομα. Τα φάρμακα αυτά είναι ενέσιμα ενώ πλέον διατίθενται και νέες μορφές με παρατεταμένη αποδέσμευση και μακρά δράση, που χορηγούνται ως εβδομαδιαία ένεση. Οι αναστολείς DPP4 επιβραδύνουν την αποδόμηση του φυσιολογικού πεπτιδίου GLP-1 από το ένζυμο DPP4, παρατείνοντας τη δράση του. Επίσης μπορούν να βοηθήσουν στην απώλεια βάρους. Είναι λιγότερο δραστικά από τους αγωνιστές GLP-1.

Επιβραδυντές πέψης υδατανθράκων (αναστολείς α-γλυκοσιδάσης)

Τα φάρμακα αυτά εμποδίζουν τη διάσπαση των υδατανθράκων που λαμβάνονται με την τροφή, δυσχεραίνοντας και καθυστερώντας την απορρόφηση της γλυκόζης από το έντερο και μειώνοντας με τον τρόπο αυτό τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα.

Γλυκοζουρικά (αναστολείς SGTL2)

Τα φάρμακα αυτά αυξάνουν την απομάκρυνση της γλυκόζης από τους νεφρούς, με την απέκκρισή της μέσω των ούρων. Δεν διατίθενται ακόμα σε όλες τις χώρες.

Ινσουλίνη

Όλες οι διαθέσιμες μορφές ινσουλίνης είναι ενέσιμες. Η ινσουλίνη διαχωρίζεται σε διάφορες κατηγορίες με βάση το χρόνο που απαιτείται για την έναρξη της δράσης της (πόσο γρήγορα φτάνει στο αίμα) και τη διάρκεια δράσης της μετά τη χορήγηση της:

• Υπερταχείας δράσης – η έναρξη της δράσης της είναι 15 λεπτά μετά τη χορήγησή της, κορυφώνεται 1 ώρα μετά και διαρκεί για 2-4 ώρες.
• Ταχείας δράσης –η έναρξη της δράσης της είναι 30 λεπτά μετά τη χορήγηση της, κορυφώνεται 2-3 ώρες μετά και διαρκεί για 3-6 ώρες.
• Ενδιάμεσης δράσης –η έναρξη της δράσης της είναι 2-4 ώρες μετά τη χορήγηση της, κορυφώνεται 4-12 ώρες μετά και διαρκεί για 12-18 ώρες.
• Παρατεταμένης δράσης –η έναρξη της δράσης της είναι αρκετές ώρες μετά τη χορήγηση της και διαρκεί για 24 ώρες.

Η ινσουλίνη μπορεί να χορηγείται σε μία συγκεκριμένη μορφή ή ως συνδυασμός διάφορων τύπων ινσουλίνης μαζί, ανάλογα με τις συνήθειες, τις προτιμήσεις και τον μεταβολισμό γλυκόζης του κάθε ασθενούς. Επίσης μπορεί να χορηγείται συνεχώς με αντλία.

• Μόνο αντιδιαβητικά φάρμακα.
• Αντιδιαβητικά φάρμακα σε συνδυασμό με ινσουλίνη.
• Μόνο ινσουλίνη.

Όλες οι επιλογές είναι αποδεκτές, ανάλογα με τον ασθενή (σωματότυπος, υποκείμενη νόσος, προτιμήσεις) και τις ανάγκες για ρύθμιση της γλυκόζης.

Αν και σε γενικές γραμμές είναι καλά ανεκτά, τα φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν παρενέργειες.

Ορισμένες παρενέργειες όπως η υπογλυκαιμία, η υπερβολική δηλαδή μείωση της τιμής της γλυκόζης του αίματος με παρουσία συμπτωμάτων (συνήθως συμβαίνει σε τιμές μικρότερες από 70 mg/dl), θεωρητικά μπορεί να προκληθεί από οποιαδήποτε αντιδιαβητική φαρμακευτική αγωγή. Ωστόσο, ο κίνδυνος δεν είναι ίδιος για όλα τα διαθέσιμα φάρμακα. Ο κίνδυνος είναι υψηλότερος με τη χρήση ινσουλίνης και τα ινσουλινοεκκριτικά φάρμακα. Η υπογλυκαιμία μπορεί να είναι πολύ ήπια και ασήμαντη, αλλά εάν δεν αντιμετωπιστεί ενδέχεται να αποκτήσει απειλητικές για τη ζωή διαστάσεις. Τα συμπτώματα διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Ο πιο ακριβής τρόπος για τη διάγνωση υπογλυκαιμίας είναι η μέτρηση της γλυκόζης αίματος. Όσοι πάσχουν από διαβήτη πρέπει να εκπαιδευτούν κατάλληλα, ώστε να αναγνωρίσουν αμέσως τα συμπτώματα υπογλυκαιμίας.

• Τρόμος, εφίδρωση, ρίγη, ωχρότητα, ταχυπαλμία
• Πείνα και ναυτία
• Νευρικότητα, άγχος, ευερεθιστότητα
• Θυμός, εκνευρισμός ή θλίψη
• Κόπωση, υπνηλία
• Πονοκέφαλος, ίλιγγος, ζάλη
• Θολή όραση, μούδιασμα των χειλιών ή της γλώσσας
• Σύγχυση, έλλειψη συντονισμού, παραλήρημα
• Επιληπτικές κρίσεις-σπασμοί
• Απώλεια αισθήσεων, κώμα

Ο διαβητικός με συμπτώματα υπογλυκαιμίας πρέπει το ταχύτερο δυνατόν να καταναλώσει 15-20 gr γλυκόζης ή απλούς υδατάνθρακες. Αν ο ασθενής χάσει τις αισθήσεις του λόγω υπογλυκαιμίας, τότε πρέπει να χορηγηθεί γλυκαγόνη (μια ορμόνη που απελευθερώνει γλυκόζη από το ήπαρ στο αίμα) από ένα έκτακτης ανάγκης, έτοιμο προς χρήση κιτ και να αναζητηθεί άμεσα ιατρική βοήθεια. Εάν υπάρχει υποψία υπογλυκαιμίας αλλά δεν υπάρχει δυνατότητα να μετρηθεί το επίπεδο γλυκόζης αίματος, είναι προτιμότερο να αντιμετωπιστεί άμεσα ως υπογλυκαιμία, δεδομένου ότι η υπογλυκαιμία είναι μια επείγουσα κατάσταση ενώ, αντίθετα, τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης αίματος μπορούν να αντιμετωπιστούν σε δεύτερο χρόνο.

Άλλες πιθανές παρενέργειες, ανάλογα και με την κατηγορία του φαρμάκου, είναι:

• Γαστρεντερικά συμπτώματα (ναυτία, έμετος, μετεωρισμός-φούσκωμα, διάρροια): Μετφορμίνη, ινκρετινομιμητικά, αναστολείς α-γλυκοσιδάσης.
• Κατακράτηση νατρίου, οίδημα: Θειαζολιδινεδιόνες
• Αύξηση σωματικού βάρους: Ινσουλίνη, ινσουλινοεκκριτικά.
• Μεταβολική οξέωση: Εμφανίζεται εξαιρετικά σπάνια και κάτω από ορισμένες συνθήκες με τη χορήγηση μετφορμίνης.

• Μειώστε την αρτηριακή σας πίεση
• Μειώστε τα επίπεδα χοληστερόλης σας
• Σταματήστε το κάπνισμα
• Μετράτε τη γλυκόζη στο αίμα σας
• Κάντε τακτικές οφθαλμιατρικές εξετάσεις
• Ελέγχετε τα πόδια σας (αυτοεξέταση καθημερινά, τακτική εξέταση από ιατρό)
• Κάντε τακτικές εξετάσεις για τους νεφρούς σας